Ακούγοντας τη φράση «τραύματα παιδικής ηλικίας», οι περισσότεροι άνθρωποι φαντάζονται φοβερά δυσάρεστες καταστάσεις με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπο ένα παιδί, όπως θάνατοι, φυσικές καταστροφές, δυστυχήματα, κακοποίηση κα. Πέραν αυτών όμως των έκδηλα δύσκολων καταστάσεων που τραυματίζουν τα παιδιά, υπάρχουν και πολλές άλλες, λιγότερο έκδηλες ή/και όχι τόσο οξείες/δραματικές καταστάσεις, οι οποίες επίσης μπορεί να τραυματίσουν τον ευάλωτο ψυχισμό ενός παιδιού όπως:
• Το να βιώνει (άμεση ή έμμεση) υποτίμηση,
• Το να συγκρίνεται ή να κρίνεται συνεχώς
• Το να μην δίνει ο γονιός σημασία στο πως νιώθει ή να του δίνεται το μήνυμα (έστω και έμμεσα) ότι το πως νιώθει δεν έχει σημασία
• Το να ζει με γονείς που δεν μπορούν να ρυθμίσουν/ διαχειριστούν τα συναισθήματα τους (στρες, θυμός, θλίψη κα)
• Το να του φωνάζουν συνεχώς και να χλευάζουν τα λάθη του
• Το να εκτίθεται σε ψυχολογική, σωματική ή συναισθηματική βία
• Το να νιώθει παραμελημένο
• Το να έχουν οι γονείς υπερβολικές προσδοκίες από εκείνο, που δεν μπορεί να πραγματώσει
• Το να μην γίνεται αποδεκτό γι’ αυτό που είναι
• Το να ζει με έναν γονιό που δίνει έμφαση κυρίως σε επιφανειακά πράγματα (εμφάνιση, χρήματα, επιτυχία)
• Το διαζύγιο των γονιών (ειδικά όταν διέπεται από επιθετικότητα και αντιδικίες μεταξύ των πρώην συντρόφων)
• Η έλλειψη συνέπειας, σταθερότητας και ασφάλειας στο οικογενειακό πλαίσιο
• Το να καλείται εκείνο να γίνει «γονιός» του γονέα του επειδή ο γονέας δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στο ρόλο του
• Το να μην του επιτρέπεται να είναι αυτόνομο και να καλείται να εξυπηρετεί τις ανάγκες των άλλων
Όλα τα παραπάνω δρουν «τραυματικά» για τον ψυχισμό ενός παιδιού ακόμη και αν σε πολλές περιπτώσεις νιώθουμε ότι «δεν καταλαβαίνει τι γίνεται», «είναι πολύ μικρό» ή ότι «θα το ξεχάσει». Ο ψυχισμός δεν ξεχνά. Τα παιδιά απορροφούν τα συναισθήματα που υπάρχουν στο οικογενειακό πλαίσιο ακόμη και αν δεν τα κατανοούν ή ακόμη και αν δεν μπορούν να κάνουν τίποτα γι αυτά- και αυτό αποτελεί στοιχείο του τραύματος. Όταν ένα παιδί νιώθει κάτι δυσάρεστο, απειλητικό, επικίνδυνο, τρομακτικό που δεν το κατανοεί και που δεν μπορεί να κάνει κάτι γι΄ αυτό, νιώθει ευάλωτο, αβοήθητο και αυτό είναι από μόνο του τραυματικό.
Η μορφές που τα τραύματα της παιδικής ηλικίας παίρνουν στην ενήλικη ζωή, μπορεί να έχουν διάφορες εκφάνσεις: άγχος, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, φόβος απόρριψης, φόβος εγκατάλειψης, ενοχικότητα/ αίσθημα ότι φταίει το άτομο για όλα, δυσκολία να εμπιστευθεί ανθρώπους, εξαρτήσεις, συνεχής εμπλοκή σε κακοποιητικές ή δυσλειτουργικές σχέσεις, δυσκολία να αναλάβει το άτομο την ευθύνη του εαυτού του κα.
Πως όμως θεραπεύονται τα «τραύματα»;
Σίγουρα δεν ξεχνιούνται.. Και στο σημείο αυτό θα αναφέρω ακριβώς το ίδιο: ο ψυχισμός δεν ξεχνά. Οι πρώιμες «εγγραφές» της παιδικής ηλικίας που έχουν καθορίσει έναν άνθρωπο είναι πάντα εκεί, ακόμη και αν δεν μπορούν ή δεν θέλουν να τις αναγνωρίσουν. Σε κάποιους λειτουργούν περισσότερο καθοριστικά και σε άλλους όχι και εδώ σημαντικό ρόλο έχει παίζει και το πόσο ανθεκτικός είναι ο ψυχισμός του εκάστοτε ατόμου. Αν δεν φέρουν πολύ σημαντικά συμπτώματα που δυσκολεύουν την καθημερινότητα του ατόμου μπορεί και να μην αγγιχτούν ποτέ. Αν όμως πάρουν τη μορφή δυσλειτουργικών για την καθημερινότητα συμπτωμάτων (σωματικών ή/και ψυχολογικών) ή και διαταραχών ακόμη, τότε οι άνθρωποι καλούνται να δουν, να αναγνωρίσουν, να συνειδητοποιήσουν και να θεραπεύσουν.
Το «πως» τώρα κανείς μπορεί να θεραπεύσει το τραύμα του είναι πολύ υποκειμενικό. Δυστυχώς δεν υπάρχει μια θεραπεία για όλους ούτε η θεραπεία ενός τραύματος μπορεί να είναι αποτελεσματική για όλους τους ανθρώπους. Η ανάρρωση έχει έναν υποκειμενικό χαρακτήρα και κάθε άνθρωπος καλείται να τη φτιάξει με τα δικά του υλικά.
Κάποια από τα βασικά χαρακτηριστικά που έχει μια ανάρρωση από ένα τέτοιο τραύμα όμως είναι:
• Να μπορεί κανείς να αναγνωρίσει, συνειδητοποιήσει, αποδεχτεί τα τραύματα του.
• Να δει πως τον καθόρισαν και πως συνδέονται με το παρόν.
• Να νιώσει ως ενήλικας πια τα κατάλληλα συναισθήματα γι’ αυτό που συνέβη παλιά.
• Να βοηθήσει τον εαυτό του να νιώσει ασφαλής βάζοντας τα κατάλληλα όρια.
• Να μπορεί να αναλάβει την ευθύνη του εαυτού του, σταματώντας να είναι «έρμαιο» των βιωμάτων του παρελθόντος.
• Να βρει εργαλεία και τρόπους διαχείρισης των συμπτωμάτων του.
• Να φτιάξει μια ζωή βασισμένη στις δικές του αλήθειες, στα δικά του νοήματα.
• Να μπορεί να ρυθμίζει και να διαχειρίζεται να συναισθήματα του.
• Να μπορεί να λειτουργεί συμπονετικά για τον εαυτό του, να συγχωρεί τα λάθη,
• Να δεσμεύεται στην προσωπική του εξέλιξη
• Να μάθει να σχετίζεται πιο συνειδητά και πιο ουσιαστικά με τους ανθρώπους γύρω του, φτιάχνοντας λειτουργικές και υγιείς σχέσεις.
Και στο τέλος να μπορεί να επανανοηματοδοτήσει το τραύμα του με τρόπο τέτοιο που να μην καθορίζει τη ζωή του, να το μετασχηματίσει, να μάθει από αυτό, να μετακινηθεί, να ωριμάσει, να γίνει καλύτερος.
Πηγή εικόνας: https://unsplash.com
