Το συχνότερο αίτημα με το οποίο έρχονται τα ζευγάρια σήμερα για συμβουλευτική, είναι το χάσμα της μεταξύ τους επικοινωνίας. Η επικοινωνία (λεκτική και μη λεκτική) μεταξύ των συντρόφων αποτελεί με ένα τρόπο, τον ουσιαστικότερο παράγοντα της αποτελεσματικής συζυγικής αλληλεπίδρασης. Η κακή επικοινωνία, δημιουργεί εμπόδια, παρεξηγήσεις, παρερμηνείες και συγκρούσεις οι οποίες συχνά εμποτίζουν το κλίμα μεταξύ των συντρόφων με αρνητικά συναισθήματα όπως θλίψη, απογοήτευση και θυμός, με αποτέλεσμα οι σύντροφοι να αμύνονται, να κάνουν επίθεση ή να αποσύρονται – αντιδράσεις που τροφοδοτούν εκ νέου τον φαύλο κύκλο των αρνητικών συναισθημάτων για το βίωμα της συντροφικής σχέσης ή του γάμου.
Η επιλογή συντρόφου, φέρει πάντα ένα σύνολο με προσδοκίες και επιδιώξεις που «λειτουργούν» δίχως ο άλλος να έχει συμφωνήσει συνειδητά σε αυτές. Πέραν αυτού, φέρει επίσης μια προσωπική ιστορία για τον καθένα, η οποία ομολογεί το πώς αντιλαμβάνεται τη συντροφική σχέση, το τι μοντέλο συντροφικής σχέσης είχε από τους δικούς του γονείς και ποια κενά – ανάγκες ζητά να καλυφθούν από τον επιλεχθέντα σύντροφο. Όλα τα παραπάνω αποτελούν δεδομένα που παίζουν το ρόλο τους στο πλαίσιο της συντροφικής σχέσης καθώς λειτουργούν παράλληλα με την εξέλιξη της.
Συνήθως στις πρώτες συνεδρίες με τα ζευγάρια, η εικόνα είναι ότι ο ένας προσπαθεί να επιρρίψει τις ευθύνες στον άλλο σύντροφο για την κακή εξέλιξη της σχέσης συχνά μιλώντας με όρους «θύτη» και «θύματος». Σε κάθε περίπτωση όμως, το πρώτο βήμα είναι οι σύντροφοι να αποδεχτούν την αμοιβαιότητα της συμμετοχής ως προς την ευθύνη της σχέσης και να αντιληφθούν την αλληλεξάρτηση που υπάρχει στην μεταξύ τους επικοινωνία.
Η συζυγική επικοινωνία, έχει μια κυκλική και αλυσιδωτή μορφή η οποία τροφοδοτεί ξανά και ξανά το σύστημα της σχέσης. Η συμπεριφορά ερέθισμα θα πυροδοτήσει μια συμπεριφορά αντίδραση η οποία θα αποτελέσει ερέθισμα για νέα αντίδραση κ.ο.κ. Ωστόσο, η αντίδραση κάθε φορά, συχνά, δεν περιλαμβάνει μόνο την ορατή συμπεριφορά εκείνης της συγκεκριμένης στιγμής, αλλά ταυτόχρονα και τις πεποιθήσεις, σκέψεις και ερμηνείες που κάνει το άτομο, για τη σχέση και το σύντροφο του γενικότερα. Το παραπάνω έχει ως αποτέλεσμα ιδιαίτερα φορτισμένες συγκρούσεις, που πληγώνουν με φαινομενικά επιφανειακές αφορμές και που συχνά αναμοχλεύουν εντός του ψυχικού κόσμου των συντρόφων πολύ δομικά και ουσιαστικά ζητήματα της μεταξύ τους σχέσης, τα οποία ζητούν αναπλαισίωση και επανα-τοποθέτηση.
Κάποιες από τις βασικές αρχές και οδηγίες για την καλύτερη επικοινωνία των συντρόφων είναι:
- Το ζευγάρι να μιλάει ανοιχτά
- Να ακούει τον σύντροφο με μια στάση ενσυναίσθησης, προσπαθώντας να μπει στη θέση του άλλου
- Να προσπαθεί να εναρμονίσει τη λεκτική και μη λεκτική του επικοινωνία
- Να αποφεύγει να χαρακτηρίζει το σύντροφο του
- Να αποφεύγει να ερμηνεύει τι ο σύντροφος «εννοεί» η «πιστεύει» και να μένει στα δεδομένα που ακούει
- Να μην γενικεύει
- Να εκφράζει ξεκάθαρα τις ανάγκες και τις επιθυμίες του
- Να μιλάει πάντα με τρόπο που να γίνεται σαφές ότι εκφράζει τη δική του άποψη και όχι τη γενική και απόλυτη αλήθεια
- Να εκφράζει τα συναισθήματά του – ακόμη και τα αρνητικά
- Να αναγνωρίζει και να εκφράζει την καλή πρόθεση του άλλου
- Να μην διακόπτει τον άλλο όταν μιλάει
- Να περιορίζει τη συζήτηση στο παρόν πρόβλημα δίχως να αναφέρεται σε γεγονότα του παρελθόντος
Βλέποντας το μακροσκοπικό τοπίο της σχέσης και των συντρόφων, η προσπάθεια αποκατάστασης της επικοινωνίας αποτελεί κομβικής σημασίας ζήτημα για τη συμβουλευτική διαδικασία. Για την ακρίβεια, είναι το ζητούμενο ώστε να μπορέσουν να διευκολύνουν τη μεταξύ τους επικοινωνία μέσα από μια περισσότερο ρεαλιστική διαμόρφωση των ερμηνειών και αξιολογήσεων που κάνουν για τη συμπεριφορά του συντρόφου και τη σχέση τους συνολικά. Γεφυρώνοντας το χάσμα της επικοινωνίας, θα επιτρέψουμε και στα υπόλοιπα ζητήματα να αναδυθούν ώστε οι σύντροφοι να ανανεώσουν/ μετασχηματίσουν το «συμβόλαιο» της σχέσης, περικλείοντας σε αυτό τυχόν νέα δεδομένα που ζητούν τη θέση τους στην ιστορία της εκάστοτε συντροφικής σχέσης.
